Cyflwyniad deniadol i rai o feini Meirionnydd, gyda ffotograffau gan David Glyn Lewis a thestun a cherddi gan Huw Dylan Owen.

An attractive introduction to some of the standing stones of Meirionnydd, with photographs by David Glyn Lewis and text and poems by Huw Dylan Owen.

A minnau’n frodor o sir Feirionnydd, ac yn un sydd wedi ymddiddori erioed mewn cromlechi a meini hirion, mae’n rhaid imi gyfaddef bod y gyfrol hon wedi tanlinellu fy anwybodaeth ynglŷn â hanes a niferoedd y safleoedd megalithig sydd i’w cael yn fy hen sir enedigol. Ers fy nyddiau ysgol, roeddwn yn gwybod yn fras am fodolaeth rhai o hen olion cyn hanes Dyffryn Ardudwy ac ardal llynnoedd Cregennan, ac roeddwn wedi ymweld droeon â maen Dolfeili, Rhyd-y-main, sydd ond rhyw chwarter milltir o’m cartref cyntaf. Serch hynny, agorodd y gyfrol hon fy llygaid i’r cyfoeth ehangach a geir o fewn ffiniau’r sir.

Yn y gyfrol ddeniadol hon sy’n gyforiog o luniau lliw gwych gan y ffotograffydd David Glyn Lewis, rhestrir dros chwe deg o safleoedd megalithig, sy’n cynnwys meini hirion, cromlechi, siambrau claddu a chylchoedd cerrig nodedig. Rhoddir cyfeirnod map Ordnans i bob safle a fydd yn gymorth i’r darllenydd fydd yn cael ei demtio i weld y meini â’i lygaid ei hun.

Mae brwdfrydedd awdur y testun, Huw Dylan Owen, am y meini hyn, yn amlwg o’r dechrau. Aeth i’r drafferth o ymweld a chyffwrdd â phob un o’r meini y sonnir amdanynt. Golygodd hyn gerdded milltiroedd lawer dros lethrau a mawndiroedd, ond wrth gyrraedd safle anghysbell a chyfrin fel cylch cerrig trawiadol Bryn Cader Faner, Ardudwy, mae’n amlwg bod pob cam drwy’r tiroedd llaith wedi bod yn werth y drafferth.

Aeth hefyd i’r drafferth o ymchwilio’n fanwl i’r hen chwedlau a’r hanesion lleol sy’n gysylltiedig â nifer fawr o’r olion, ac mae’n trafod yn fanwl sawl damcaniaeth ynglŷn â’r rhesymau dros eu bodolaeth.

Ond o bosibl, camp fwyaf yr awdur yw llunio yn agos i hanner cant o englynion, ac ambell hir-a-thoddaid a darn arall o farddoniaeth, i gyd-fynd â’r henebion. Mae’n ddigon o gamp ar y gorau i lunio hanner cant o englynion ar destunau amrywiol, ond camp aruthrol yw llunio hanner cant o englynion gwahanol ar yr un math o destun. Llwyddodd Huw Dylan Owen i amrywio’i englynion drwy ddefnyddio’r hanesion a’r chwedlau gwahanol sy’n gysylltiedig â’r safleoedd hudol hyn.

Dyma gyfrol a’m plesiodd yn fawr, cyfrol sydd wedi codi awydd arnaf i ymweld fy hun â rhai o’r mannau hudol a gyflwynwyd imi o fewn ei thudalennau.

Iwan Bryn James

Gellir defnyddio'r adolygiad hwn at bwrpas hybu, ond gofynnir i chi gynnwys y gydnabyddiaeth ganlynol: Adolygiad oddi ar www.gwales.com, trwy ganiatâd Cyngor Llyfrau Cymru.

It is possible to use this review for promotional purposes, but the following acknowledgment should be included: A review from www.gwales.com, with the permission of the Welsh Books Council.