|
Blodeugerdd o ryddiaith sy’n rhychwantu’r ugeinfed ganrif yw’r gyfrol hon, a’r llinyn cyswllt sy’n rhedeg trwy’r gyfrol yw fod gan bob un o’r awduron rhyw gysylltiad â Sir Benfro. Fe’i cyhoeddwyd yn 2000, yn ddrych o draddodiad rhyddiaith sy’n ymestyn yn ôl i chwedlau cynnar y Mabinogi a bucheddau’r saint.
Y mae rhagymadrodd y golygydd, Eirwyn George, yn amheuthun. Ynddo mae’n bwrw ei olwg yn drylwyr a dysgedig – ond eto mewn arddull ddarllenadwy iawn – dros draddodiad rhyddiaith Sir Benfro hyd ddechrau’r ugeinfed ganrif. Wrth ddarllen y cyflwyniad hwn mae’r darllenydd yn cael y teimlad ei fod yn ddiogel yn nwylo rhywun sy’n ‘nabod ei fochyn’. Mae’n gwau’r cyfan yn stori feistrolgar; yn ddarlun cynhwysfawr, ond cryno.
Yn y flodeugerdd ei hun y mae llais yr ‘enwau cyfarwydd’ – Waldo, D.J., T. E. Nicholas, Dewi Emrys ac ati. Cyfraniadau’r to hŷn yma yw hanner cyntaf y gyfrol sy’n caniatáu i ni glywed ‘llais’ Sir Benfro. Maen nhw’n tynnu ar eu profiad o’u broydd i raddau helaeth yn y darnau ysgrifol ac atgofus, ac mae’r ymdeimlad o le, neu’r dafodiaith neu’r adnabyddiaeth o gymeriadau yn eu cyfraniadau, yn adlewyrchiad hyfryd o’u cyfnod.
Y mae eu hiaith yn gyfoethog – yn henffasiwn o urddasol, ydi, ond yn fyrlymus o hiwmor, o ddisgrifiadau cynnil ac o ymadroddion pert. Dyna i chi’r ffordd mae Dewi Emrys yn disgrifio’i gi hoff, Jac, yn rhedeg trwy’r grug a’r rhedyn ‘fel cwthwm o wynt chwerthinog a rhialtwch ei gyfarth fel eco rhywbeth a gollwyd pan gysgodd y graig'. Pethau hyfryd fel yna oedd yn rhoi pleser i mi wrth bori trwy hanner cyntaf y gyfrol.
Ond wedyn, mae’r gyfrol yn newid cywair. Y stori fer yw ffurf ail hanner y gyfrol, wrth symud ymlaen at waith awduron iau. Yma, nid oes gan y deunydd, ar y cyfan, fawr o gyswllt uniongyrchol â’r sir. Efallai fod hynny’n hollol fwriadol. Wedi’r cwbwl, gallech ddadlau nad cyfrol am Sir Benfro yw hon i fod. Gallech ddadlau ei bod yn ddiddorol cael y gwrthgyferbyniad rhwng y ‘ffeithiol’ a ffrwyth y dychymyg creadigol. Digon gwir. Ond eto, o ran y cyfanwaith, nid yw’r rhan hon yn teimlo fel petai hi wedi ei nyddu’n dwt i’r gweddill. Efallai y byddai cadw’r llinyn cyswllt â Sir Benfro yn themâu’r straeon wedi rhoi mwy o unoliaeth i’r cyfan? Neu sicrhau mwy o amrywiaeth ffurfiau yn niwedd y gyfrol i gadw’r ddysgl yn wastad? O ran ymdriniaeth ac arddull, fe ddywedwn i hefyd fod yr ail hanner yn teimlo'n fwy anwastad; nid yw pob darn yn taro deuddeg i mi.
Ond dyna ni – blodeugerdd yw’r gyfrol. Mae’n ‘estyn yr haul’ ac mae rhywbeth ynddi i gynhesu calon unrhyw ddarllenydd.
Cathryn Gwynn
Gellir defnyddio'r adolygiad hwn at bwrpas hybu, ond gofynnir i chi gynnwys y gydnabyddiaeth ganlynol: Adolygiad oddi ar www.gwales.com, trwy ganiatâd Cyngor Llyfrau Cymru.
It is possible to use this review for promotional purposes, but the following acknowledgment should be included: A review from www.gwales.com, with the permission of the Welsh Books Council.
|
